با ضرایب فهرست بها آشنا شوید - سریع‌ترین روش محاسبه و کاربرد هر ضریب
در تنظیم صورت‌وضعیت پروژه‌های عمرانی، صرفاً داشتن قیمت‌های فهرست بها کافی نیست و به ضرایب فهرست بها نیاز داریم. چرا؟ چون قیمت‌های درج‌شده در فهرست بها، بر مبنای شرایطی استاندارد، عمومی و فرضی تدوین شده‌اند؛ شرایطی که در عمل، به‌ندرت در پروژه‌های واقعی اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، برای انطباق بهتر این قیمت‌ها با واقعیت‌های هر پروژه، مجموعه‌ای از ضرایب مشخص به آیتم‌ها اضافه می‌شود.
اگر با برآورد، متره یا صورت‌وضعیت‌نویسی سر و کار دارید، شناخت این ضرایب برای شما یک ضرورت حرفه‌ای محسوب می‌شود. در ادامه با ضرایب فهرست بها، انواع و نحوه محاسبه سریع آنها پروژه‌های عمرانی بیشتر آشنا می‌شویم.
ضرایب فهرست بها چیست؟
ضرایب فهرست بها، اعدادی مشخص و مصوب هستند که برای اصلاح، تکمیل و انطباق قیمت‌های مندرج در فهرست بها با شرایط واقعی اجرای پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قیمت‌های پایه فهرست بها بر اساس شرایط فرضی و بهینه‌ای مانند استفاده از نیروی کار بومی، تامین مصالح از نزدیک‌ترین منبع، دسترسی آسان به ماشین‌آلات و اجرای کار با نقشه‌های استاندارد محاسبه شده‌اند، اما در دنیای واقعی، این شرایط همیشه فراهم نیست.
اجرای یک آیتم، ممکن است هزینه‌هایی متفاوت با آنچه در فهرست بها آمده داشته باشد؛ بنابراین، برای تعدیل قیمت‌ها متناسب با شرایط واقعی پروژه، مجموعه‌ای از ضرایب تعریف شده که به آیتم‌های فهرست بها اعمال می‌شوند. ضرایب فهرست بها، جنبه‌های مختلفی از پروژه را پوشش می‌دهند؛ از محل اجرای پروژه گرفته تا سختی کار، شرایط پیمان، نوع منابع مالی، نحوه تجهیز کارگاه و غیره از آیتم‌های لیست ضرایب هستند.
انواع ضرایب فهرست بها
هر پیمان عمرانی مجموعه‌ای از این ضرایب دارد که بر قیمت خالص آیتم‌ها ضرب می‌شود تا هزینه نهایی به‌دست آید. بعضی از این ضرایب جنبه عمومی دارند و برخی دیگر به پیشنهاد پیمانکار در مناقصه و بر اساس راهبرد مالی پروژه تعیین می‌شوند.
- ضرایب عمومی: این ضرایب توسط سازمان برنامه و بودجه یا دستگاه‌های اجرایی تعیین شده و در تمامی پروژه‌ها به‌صورت یکسان اعمال می‌شوند. از جمله این ضرایب می‌توان به ضریب بالاسری، ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه، ضریب منطقه‌ای و ضریب طبقات اشاره کرد.
- ضرایب اختصاصی: این ضرایب توسط پیمانکاران در زمان ارائه پیشنهاد قیمت در مناقصات تعیین می‌شوند و بسته به شرایط خاص هر پروژه ممکن است متفاوت باشند. ضریب پیشنهادی پیمانکار و ضرایب فصلی از جمله این ضرایب هستند.
ضریب بالاسری در فهرست بها
در اجرای پروژه‌های عمرانی و ساختمانی، بسیاری از هزینه‌ها پشت‌صحنه باقی می‌مانند؛ یعنی نه در قیمت مصالح دیده می‌شوند و نه در دستمزد نیروهای اجرایی جایی دارند. اینجاست که ضریب بالاسری وارد ماجرا می‌شود؛ یک ضریب حیاتی که تضمین می‌کند هزینه‌های پنهان و غیرمستقیم پروژه نیز در برآورد مالی دیده شوند.
ضریب بالاسری به زبانی ساده، درصدی افزوده شده بر هزینه‌های مستقیم اجرای پروژه است تا مخارجی مانند هزینه‌های اداری، حقوق پرسنل دفتر مرکزی، اجاره، قبوض، هزینه ضمانت‌نامه‌ها، بیمه، مالیات، استهلاک تجهیزات، و حتی سود پیمانکار را جبران کند. این مورد از ضرایب فهرست بها به کارفرما کمک می‌کند تا تصویری کامل و واقعی از هزینه اجرای پروژه داشته باشد.
هزینه‌های بالاسری در دو دسته اصلی قرار می‌گیرند:
- بالاسری عمومی: مربوط به اداره شرکت پیمانکار، مانند حقوق نیروهای دفتر مرکزی یا اجاره دفتر
- بالاسری کار: شامل هزینه‌های مستقیم پروژه مثل ضمانت‌نامه‌ها، بیمه پرسنل پروژه و هزینه آزمایشگاه
ضریب بالاسری در پروژه‌های مختلف چقدر است؟
بر اساس دستورالعمل سازمان برنامه و بودجه، مقدار ضریب بالاسری با توجه به نوع پروژه و روش واگذاری متفاوت است:
- در طرح‌های عمرانی با مناقصه: ضریب 1.30
- در طرح‌های عمرانی بدون مناقصه (ترک تشریفات): ضریب 1.20
- در طرح‌های غیرعمرانی با مناقصه: ضریب 1.41
- در طرح‌های غیرعمرانی بدون مناقصه: ضریب 1.30
علت اختلاف این ضرایب عمدتاً به سهم بیمه و نرخ‌های مالیاتی متفاوت در پروژه‌های عمرانی و غیرعمرانی بازمی‌گردد.
ضریب مصالح پای کار
ضریب مصالح پای کار به منظور محاسبه هزینه مصالحی به کار می‌رود که در پروژه تحویل گرفته شده ولی هنوز در عملیات اجرایی استفاده نشده‌اند. این مصالح باید در انبارهای مشخص و قابل کنترل در کارگاه نگهداری شوند تا کارفرما بتواند مقدار دقیق آنها را تایید کند.
ضریب مصالح پای کار تنها در صورت‌وضعیت‌های موقت کاربرد دارد، زیرا در این مرحله مصالح ذخیره شده ولی هنوز به پروژه وارد نشده‌اند و بر اساس مقررات، کارفرما تنها ۷۰ درصد از بهای این مصالح را پرداخت می‌کند، در حالی که هزینه حمل آنها به طور کامل محاسبه و پرداخت می‌شود. پس از تحویل موقت و در صورت‌وضعیت قطعی، مصالح پای کار عملاً صفر می‌شود زیرا تمامی مصالح مورد نیاز پروژه مصرف شده و ذخیره باقی نمانده است.
ضریب منطقه‌ای فهرست بها
برآوردهای فنی موجود در فهرست‌بهای واحد پایه، بر مبنای شرایط استاندارد در مناطق شهری و توسعه‌یافته کشور تهیه شده‌اند؛ مناطقی که از نظر دسترسی به مصالح، تجهیزات، حمل‌ونقل و نیروی انسانی متخصص در سطح مناسبی قرار دارند، اما در بسیاری از پروژه‌ها، موقعیت جغرافیایی محل اجرا با این شرایط فاصله زیادی دارد. به‌عنوان مثال، اجرای پروژه‌ای در یک منطقه کوهستانی دورافتاده یا ناحیه مرزی، با محدودیت‌های زیرساختی، افزایش هزینه حمل مصالح، کمبود تجهیزات یا حتی شرایط آب‌وهوایی نامساعد مواجه می‌شود.
در چنین شرایطی، استفاده از ضریب منطقه‌ای که یکی دیگر از ضرایب فهرست بها محسوب می‌شود ضروری است تا هزینه اجرای پروژه به‌درستی و بر پایه واقعیت‌های اجرایی برآورد شود.
نکته: در پروژه‌هایی که در چند منطقه با ضرایب مختلف اجرا می‌شوند (مانند خطوط انتقال، راه‌سازی یا شبکه‌های توزیع) ضریب منطقه‌ای نهایی بر اساس میانگین وزنی حجم عملیات در هر منطقه محاسبه می‌شود.
ضریب طبقات فهرست بها
ضریب طبقات یکی از عوامل اصلاح‌کننده در برآورد هزینه پروژه‌های ساختمانی است که برای تعدیل قیمت‌های فهرست بها در طبقات مختلف ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن‌جا که مبالغ درج‌شده در فهرست بها صرفاً برای اجرای عملیات در طبقه همکف و زیرهمکف تدوین شده‌اند، لازم است برای طبقات بالاتر و پایین‌تر ضریبی اعمال شود تا هزینه‌های مضاعف ناشی از حمل و نقل مصالح، تجهیزات و نیروی انسانی به درستی جبران گردد. این ضریب بر مبنای نسبت مساحت زیربنای هر طبقه به کل مساحت ساختمان و فاصله آن از تراز همکف محاسبه می‌شود. فرمول رسمی آن به صورت زیر است:
P = (∑(i × Fi) + ∑(j × Bj)) / S
در این فرمول:
- Fi: مساحت زیربنای طبقه iام بالاتر از همکف
- Bj: مساحت زیربنای طبقه jام پایین‌تر از زیرهمکف
- i و j: شماره طبقه نسبت به همکف یا زیرهمکف
- S: مجموع کل زیربنای ساختمان
در نهایت P ضریب طبقات خواهد بود که در هزینه اجرای کار ضرب می‌شود.
ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه
ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه از دیگر ضرایب فهرست بها و عددی است که برای پوشش هزینه‌های آماده‌سازی و جمع‌آوری تجهیزات، تاسیسات موقت و زیرساخت‌های مورد نیاز پروژه‌های عمرانی در ابتدای شروع و پس از اتمام عملیات اجرایی لحاظ می‌شود. این هزینه شامل اقداماتی مانند احداث یا اجاره دفاتر موقت برای پیمانکار و مشاور، تامین آب و برق، ساخت راه‌های دسترسی، نصب تابلوها، تجهیز انبار و در نهایت جمع‌آوری تمامی این موارد پس از پایان پروژه و تسطیح و پاکسازی محل می‌باشد.
نحوه محاسبه این هزینه به سه روش رایج انجام می‌شود:
- به صورت درصدی از مبلغ اولیه پیمان (معمولاً ۴ تا ۶ درصد)
- به صورت مبلغ مقطوع
- به‌عنوان فصلی مجزا در فهرست بها با ضریب پیشنهادی پیمانکار
پرداخت این هزینه‌ها معمولاً مرحله‌ای و متناسب با پیشرفت تجهیز و برچیدن کارگاه انجام می‌گیرد. این ضریب در پیوست پنجم فهرست بها آمده و رعایت دقیق آن برای کنترل مالی پروژه و حفظ نظم اجرایی بسیار اهمیت دارد.
ضریب تعدیل و تعدیل معکوس فهرست بها
در پروژه‌های عمرانی که اجرای آنها مدت‌دار و طولانی است، قیمت مصالح، دستمزدها و هزینه ماشین‌آلات ممکن است به‌مرور زمان تغییر کند. برای اینکه پیمانکارها ضرر نکنند و پرداخت‌ها منصفانه باشد، یکی دیگر از ضرایب فهرست بها به نام ضریب تعدیل در قراردادها در نظر گرفته می‌شود. این ضریب باعث می‌شود مبلغ قرارداد با توجه به شرایط اقتصادی روز محاسبه گردد. در برخی شرایط خاص هم عکس این کار انجام می‌شود، یعنی قیمت روز به قیمت پایه برگردانده شده که ضریب تعدیل معکوس نام دارد.
برای محاسبه ضریب تعدیل در هر فصل کاری پروژه، باید بررسی کنیم که قیمت‌ها از زمان پیشنهاد پیمانکار تا زمان اجرای واقعی چقدر تغییر کرده‌اند. برای این کار، سازمان برنامه و بودجه شاخص‌هایی منتشر می‌کند که نشان‌دهنده میانگین افزایش یا کاهش قیمت‌ها در هر فصل سال هستند. حالا برای به‌روزرسانی مبلغ پرداختی به پیمانکار، طبق رابطه‌ای ساده ضریب تعدیل محاسبه می‌شود:
ضریب تعدیل = (شاخص فصل انجام کار ÷ شاخص زمان پیشنهاد قیمت) × ضریب ثابت
در این فرمول:
- شاخص فصل انجام کار: عددی است که نشان می‌دهد در فصلی که کار انجام شده، قیمت‌ها چقدر بوده است.
- شاخص زمان پیشنهاد قیمت: مربوط به سه‌ماهه قبل از تاریخی بوده که پیمانکار قیمت پیشنهادی‌اش را داده است.
- ضریب ثابت: معمولاً ۰.۹۵ است، اما اگر پروژه به‌موقع تمام شود ضریب ۱ در نظر گرفته می‌شود، اگر با تاخیر مجاز تمام شود ضریب ۰.۹۷۵ اعمال می‌شود و اگر تاخیر غیرمجاز باشد، همان ۰.۹۵ باقی می‌ماند.
ضریب پیمان
مورد بعدی در لیست ضرایب فهرست بها، ضریب پیمان بوده و عددی است که از تقسیم مبلغ پیشنهادی پیمانکار بر مبلغ برآورد شده توسط کارفرما به‌دست می‌آید و مشخص می‌کند که پیمانکار پروژه را گران‌تر، ارزان‌تر یا برابر با قیمت پایه اجرا می‌کند. انواع ضریب پیمان عبارتند از:
- ضریب پلوس (بیشتر از ۱): قیمت پیشنهادی پیمانکار بیشتر از برآورد کارفرماست (مثلاً 1.1 یعنی ۱۰٪ اضافه).
- ضریب مینوس (کمتر از ۱): پیمانکار تخفیف داده و قیمت پیشنهادی کمتر از برآورد است (مثلاً 0.95 یعنی ۵٪ تخفیف).
- ضریب نت (برابر با ۱): قیمت پیشنهادی دقیقاً برابر با برآورد کارفرماست.
ضریب صعوبت و سختی کار فهرست بها
ضریب صعوبت و سختی کار درصدی است که برای جبران هزینه‌های اضافی ناشی از اجرای پروژه در شرایط دشوار مانند مناطق کوهستانی، شرایط آب‌وهوایی نامساعد، ترافیک شهری، حفاری در اعماق زمین یا شیب‌های تند به آیتم‌های فهرست بها افزوده می‌شود. این ضریب که در شرایط خصوصی پیمان یا با توافق طرفین تعیین می‌گردد، با هدف حفظ عدالت مالی، افزایش دقت برآوردها و جلوگیری از افت کیفیت اجرایی پروژه‌ها اعمال می‌شود.
ضریب ارتفاع
در بسیاری از پروژه‌های عمرانی، اجرای عملیات ساختمانی در ارتفاع‌های بالاتر از سطح زمین با چالش‌هایی مانند کاهش راندمان نیروی کار، افزایش احتمال حوادث، نیاز به تجهیزات ایمنی و داربست‌گذاری همراه است. از همین رو، ضریب ارتفاع به عنوان یکی از عوامل تعدیل هزینه، برای جبران این دشواری‌ها در نظر گرفته می‌شود. این ضریب، هزینه انجام کار در ارتفاعی بیش از محدوده استاندارد (معمولاً ۳.۵ متر در هر طبقه) را پوشش می‌دهد و به اغلب فعالیت‌های اجرایی در آن طبقه، به جز مصالح پای کار اعمال می‌گردد.
تا پیش از انتشار فهرست بهای سال ۱۳۸۸، این ضریب به‌صورت رسمی در پیوست ضرایب فهرست بها گنجانده شده بود، اما پس از آن، از فهرست رسمی حذف گردید؛ با این حال، اگر در قرارداد پیمان به‌صورت مشخص به این ضریب اشاره شده باشد، همچنان قابلیت اعمال دارد. روش محاسبه ضریب ارتفاع ممکن است بسته به نوع پروژه و شرایط قرارداد متغیر باشد، اما به‌طور معمول تابعی از فاصله عمودی بین تراز طبقه موردنظر و سطح مبنا است. برای مثال، در برخی قراردادها فرمولی مانند ضریب = 1 + (ارتفاع - 3.5) × 0.02 استفاده می‌شود.
ضریب فصل
ضریب فصل یکی از مهم‌ترین ضرایب فهرست بها در قراردادهای پیمانکاری است که به منظور دقیق‌تر شدن محاسبات مالی در پروژه‌های عمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ضریب که با نام «ضریب پیشنهادی جزء» نیز شناخته می‌شود، به نوعی بیانگر نحوه قیمت‌گذاری پیمانکار برای هر فصل کاری از پروژه نسبت به برآورد اولیه دستگاه اجرایی است.
فرمول محاسبه ضریب فصل ساده است:
ضریب فصل = مبلغ پیشنهادی پیمانکار برای یک فصل / مبلغ برآورد شده آن فصل توسط کارفرما
به‌عبارت دیگر، برای هر فصل از فهرست بها (مانند خاک‌برداری، بتن‌ریزی، تاسیسات و...) پیمانکار می‌تواند ضریبی جداگانه ارائه دهد تا تفاوت شرایط، هزینه‌ها و پیچیدگی‌های اجرایی هر فصل به‌درستی لحاظ شود.
این ضریب در مواقعی مانند تهیه صورت وضعیت‌های موقت و قطعی، یا هنگام افزایش یا کاهش حجم کار تا سقف ٪۲۵ مبلغ اولیه، مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف آن، اعمال قیمت‌گذاری دقیق و متناسب با شرایط واقعی هر فصل کاری است.
بر اساس نوع اقلام موجود در هر فصل، ضریب فصل به سه دسته تقسیم می‌شود:
- ضریب فصل برای اقلام پایه
- ضریب فصل برای اقلام غیرپایه (ستاره‌دار)
- ضریب فصل برای مجموع اقلام پایه و غیرپایه
با کمک این ضرایب فهرست بها، می‌توان هزینه‌ها را با دقت بالا و بر اساس نوع فعالیت عمرانی و شرایط اجرای آن محاسبه کرد؛ موضوعی که هم برای کارفرما و هم برای پیمانکار، نقش مهمی در شفاف‌سازی مالی و کنترل بودجه پروژه ایفا می‌کند.
ضریب حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری
این ضریب در واقع درصدی است که به‌منظور تامین حق بیمه اجتماعی نیروی کار شاغل در پروژه از مبلغ ناخالص پیمان محاسبه می‌شود و بسته به نوع قرارداد (عمرانی یا غیرعمرانی)، نحوه تامین مصالح و ماهیت کار می‌تواند به‌شدت متغیر باشد.
در قراردادهای عمرانی که براساس بودجه‌های دولتی تعریف می‌شوند، ضریب بیمه معمولاً عددی ثابت و مقطوع (۶.۶٪) است و سهم مشخصی بین پیمانکار و کارفرما تقسیم می‌شود، اما در پروژه‌های غیرعمرانی که توسط بخش خصوصی اجرا می‌شوند یا ماهیت خدماتی دارند، محاسبه این ضریب از ضرایب فهرست بها پیچیده‌تر است.
در این موارد، سازمان تامین اجتماعی با بررسی سهم نیروی انسانی در اجرای قرارداد، درصد مزد نیروی کار را تخمین زده و با ضرب آن در نرخ قانونی ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی (۲۷٪)، ضریبی متناسب برای حق بیمه قرارداد تعیین می‌کند. به‌عنوان نمونه، در قراردادهای بدون مصالح، سهم دستمزد بالاتر در نظر گرفته می‌شود و ضریب نهایی به حدود ۱۶.۶۷٪ می‌رسد، در حالی که برای قراردادهای مکانیکی با مصالح، این عدد به ۷.۷۷٪ کاهش می‌یابد.
ضرایب متفرقه فهرست بها
در کنار ضرایب اصلی مورد استفاده در قراردادهای پیمانکاری، ضرایب متفرقه‌ای نیز وجود دارند که در شرایط خاص پروژه‌ها، نوع قرارداد یا ویژگی‌های فنی، مالی و حقوقی طرح، قابل اعمال هستند. این ضرایب می‌توانند نقش موثری در شفاف‌سازی هزینه‌ها، مدیریت ریسک و ایجاد تعادل بین منافع کارفرما و پیمانکار ایفا کنند. در ادامه، فهرستی از مهم‌ترین ضرایب متفرقه به‌صورت خلاصه و طبقه‌بندی‌شده ارائه می‌شود:
ضرایب مالی و قراردادی
ضرایب فهرست بها در زمینه مالی و قراردادی پروژه‌های پیمانکاری شامل:
- ضریب حق‌الزحمه کارکنان: درصدی بین ۷٪ تا ۲۵٪ از کل هزینه پروژه، بسته به پیچیدگی و نوع پروژه
- ضریب مالیات بر ارزش افزوده: معمولاً ۹٪ از مبلغ ناخالص صورت‌وضعیت
- ضریب کسورات قانونی: شامل بیمه (۶.۶٪)، مالیات تکلیفی و سپرده حسن انجام کار (۱۰٪)
- ضریب پیش‌پرداخت: نسبت مبلغ پیش‌پرداخت به مبلغ اولیه پیمان (مثلاً ۰.۲ برای ۲۰٪ پیش‌پرداخت)
- ضریب سود پیمانکار در قراردادهای هزینه به‌علاوه سود: درصدی از هزینه‌های واقعی پروژه
ضرایب مربوط به عملکرد پروژه
ضرایب مربوط به عملکرد و روند پروژه عبارتند از:
- ضریب تاخیر: جریمه روزانه بابت تاخیر، بر اساس درصدی از مبلغ باقیمانده کار (طبق ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان)
- ضریب تسریع: پاداش برای اتمام زودتر از موعد پروژه، معمولاً درصدی از مبلغ پیمان یا مبلغ ثابت
- ضریب تغییر مقادیر کار: در صورتی که تغییرات کمتر از ۲۵٪ مبلغ اولیه باشد با حفظ نرخ فهرست‌بها
ضرایب فنی و تخصصی
مهم‌ترین ضرایب متفرقه فنی و تخصصی در قراردادهای پیمانکاری که نقش کلیدی در تعیین دقیق هزینه‌ها و مدیریت مالی پروژه‌ها دارند، شامل:
- ضریب هزینه آزمایش‌های فنی: حدود ۰.۲٪ برای آزمایش‌های کنترل کیفیت، بسته به شرایط پیمان
- ضریب آزمایش‌های خاص/غیرمعمول: برای تست‌هایی خارج از فهرست بهای مرجع
- ضریب استانداردهای خاص صنعت: برای رعایت الزامات فنی خاص مانند API یا ISO در پروژه‌های حساس
- ضریب مصالح خاص: برای مصالح کمیاب یا دارای نوسان قیمت زیاد
- ضریب ماشین‌آلات خاص: مرتبط با استهلاک یا نگهداری سنگین تجهیزات تخصصی
ضرایب مربوط به شرایط اقتصادی و ریسک‌ها
برای تضمین دقت محاسبات هزینه، مدیریت ریسک‌ها و بهینه‌سازی اجرای پروژه به غیر از دیگر ضرایب فهرست بها، ضرایب متفرقه زیر نیز به کار می‌روند:
- ضریب تعدیل نرخ ارز: جهت جبران نوسانات قیمت ارز در خریدهای خارجی
- ضریب تورم: در قراردادهایی که بند تعدیل ندارند، جهت جبران اثرات افزایش قیمت‌ها
- ضریب فورس ماژور: برای حوادث غیرمترقبه با تاثیر مالی یا زمانی
- ضریب تامین مالی پروژه: در پروژه‌های BOT یا مشابه برای پوشش هزینه‌های جذب سرمایه
ضرایب مرتبط با مسئولیت‌ها و الزامات حقوقی
در پروژه‌های پیمانکاری، ضرایب مرتبط با مسئولیت‌ها و الزامات حقوقی نقش کلیدی در مدیریت ریسک‌ها، تضمین انطباق با قوانین و حفظ حقوق مالکیت فکری ایفا می‌کنند و به‌صورت دقیق و حرفه‌ای برای پوشش هزینه‌ها و تعهدات ویژه لحاظ می‌شوند. این ضرایب شامل:
- ضریب بیمه‌های خاص: نظیر بیمه تمام‌خطر پروژه یا بیمه مسئولیت مدنی کارفرما در برابر اشخاص ثالث
- ضریب ضمانت‌نامه‌ها: هزینه صدور ضمانت‌نامه‌ها در موارد خاص
- ضریب مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی: برای رعایت قوانین محیط‌زیست یا تعهدات اجتماعی
- ضریب آموزش و انتقال دانش: در پروژه‌هایی با الزامات انتقال فناوری یا آموزش نیروهای کارفرما
- ضریب حقوق مالکیت فکری: جهت اخذ مجوز استفاده از فناوری یا طرح‌های دارای مالکیت معنوی
- ضریب مشاوره تخصصی: مربوط به مشاوره‌های لازم خارج از محدوده معمول پروژه
این ضرایب ممکن است در شرایط خصوصی پیمان ذکر شوند یا در توافقات خاص بین کارفرما و پیمانکار لحاظ شوند. استفاده صحیح و مستند از ضرایب متفرقه، نیازمند شناخت کامل ساختار قرارداد، بخشنامه‌های سازمان برنامه و بودجه و همچنین قوانین جاری مالی و حقوقی کشور است. در تدوین و بررسی این ضرایب، مشورت با مشاوران حقوقی و مالی پروژه توصیه می‌شود.
نحوه محاسبه آسان و سریع ضرایب فهرست بها
در حالت سنتی، محاسبه ضرایب فهرست بها نیازمند جستجو در فایل‌های PDF، بررسی فصل‌های مختلف و محاسبات دستی پیچیده است. این روش نه‌تنها زمان‌بر است بلکه احتمال خطا نیز در آن بالاست، اما با استفاده از سامانه نوین متره، محاسبه بسیار آسان و دقیق است. در این سامانه می‌توانید تنها با چند کلیک ساده، ضرایب مورد نیاز را پیدا، انتخاب و به‌صورت دقیق در صورت وضعیت پروژه‌تان اعمال کنید.
ثبت و اعمال ضریب در صورت وضعیت
برای اضافه کردن ضرایب، طبق مراحل زیر پیش بروید:
- در صفحه صورت وضعیت مورد نظر، از بالای صفحه روی گزینه «افزودن ضرایب» کلیک کنید.
- اطلاعات ضریب شامل نام، مقدار و توضیحات را وارد کرده و ذخیره را بزنید.
- سپس با کلیک روی آیکون تیک سبز، ضریب را فعال کرده و روی صورت وضعیت مورد نظر اعمال کنید.
با زدن بازگشت، به صفحه اصلی صورت وضعیت باز می‌گردید و ضرایب به‌صورت خودکار در محاسبات اعمال خواهند شد.
اضافه کردن ضریب تجهیز
اگر دسترسی لازم را دارید، می‌توانید در بخش صورت وضعیت، مقدار ضریب تجهیز را به‌صورت عددی مشخص کنید. سامانه به‌طور خودکار جمع کل را با درنظر گرفتن این ضریب محاسبه خواهد کرد.
جمع‌بندی
ضرایب فهرست بها در حکم قطب‌نمای مالی هر پروژه عمرانی هستند؛ از ضریب بالاسری و منطقه‌ای گرفته تا ضریب طبقات، تعدیل، بیمه و ضرایب متفرقه، همه برای واقعی‌سازی هزینه‌ها، توزیع منصفانه ریسک و جلوگیری از اختلافات مالی طراحی شده‌اند. شناخت دقیق هر ضریب، دانستن زمان و محل کاربرد آن و استفاده از ابزارهایی مانند سامانه نوین متره، مسیر تهیه صورت وضعیت را از یک فرآیند زمان‌بر و خطاپذیر به کاری سریع، شفاف و حرفه‌ای تبدیل می‌کند.
سوالات متداول
- آیا می‌توان برخی از ضرایب فهرست بها را در طول اجرای پروژه تغییر داد؟
در شرایط خاص و با موافقت کارفرما و پیمانکار (مثلاً در صورت تغییر گسترده در شرایط پروژه)، امکان بازنگری برخی ضرایب وجود دارد، اما اغلب ضرایب عمومی ثابت هستند.
- اگر ضریبی به اشتباه وارد شود، آیا امکان اصلاح یا حذف آن در سامانه نوین متره وجود دارد؟
بله، در هر زمان می‌توانید ضریب اشتباه را ویرایش یا حذف کرده و مجدداً ضریب صحیح را ثبت و اعمال کنید.
- اگر در پروژه‌ای ضریب خاصی اعمال نشده باشد، چه باید کرد؟
در صورت حذف یا اعمال‌نشدن یک ضریب ضروری، باید موضوع از طریق متمم قرارداد یا صورتجلسه توافقی با کارفرما اصلاح شود تا دچار مغایرت مالی یا حقوقی نشود.
راهنمای کامل فهرست بهای 1404 - بررسی زیرمجموعه‌ها و نحوه دسترسی آسان به آیتم‌ها
دیدگاه ها